Ελένη Χαλμαντζή - Ψυχολόγος

Σάββατο 25 Αυγούστου 2012

Ομοφυλοφιλία μια έκφραση συμπεριφοράς.


 

  Η ομοφυλοφιλία είναι ένα ζήτημα που διχάζει την ψυχοθεραπευτική και την ποιμαντική αντιμετώπιση. Είναι ένα από τα ζητήματα που μπορεί να λειτουργήσει ως πρότυπο θέμα ανάπτυξης της αντιπαράθεσης ποιμαντικής θεολογίας και ψυχοθεραπείας. Η συντριπτική πλειοψηφία των θεραπευτών δεν θεωρεί την ομοφυλοφιλία πρόβλημα ή ασθένεια και αποδέχονται την ομοφυλοφιλική σεξουαλική πράξη ως υγιή έκφραση της ομοφυλοφιλικής σεξουαλικής "ταυτότητας". Οι πνευματικοί πατέρες σέβονται το πρόσωπο του ομοφυλόφιλου αλλά δεν αποδέχονται σε καμιά περίπτωση την ομοφυλοφιλική, σεξουαλική επαφή.

  Η ομοφυλοφιλία είναι μια συμπεριφορά που έχει γίνει αντικείμενο μεγάλης διαμάχης κατά τη διάρκεια σχεδόν όλου του περασμένου αιώνα έως και σήμερα. Ίσως γιατί όπως κάθε αποκλίνουσα συμπεριφορά έχει το στοιχείο του ξένου, του διαφορετικού, του άλλου που αυτόματα ταυτίζεται με την απειλή και τον κίνδυνο. Τα τελευταία χρόνια η συζήτηση περιστρέφεται γύρω από την φύση της ομοφυλοφιλίας. Γεννιόμαστε ομοφυλόφιλοι ή γινόμαστε; Προσωπικά δεν μπορώ να κατανοήσω τον λόγο που υπάρχει τόσο μεγάλο ενδιαφέρον, δεν αναφέρομαι στο επιστημονικό ενδιαφέρον, για τα αίτια της ομοφυλοφιλίας. Όπως και να έχει αυτή παραμένει μια κατάσταση, μια ροπή, μια επιλογή ή μια ανάγκη ενός ανθρώπου και άσχετα από το που πηγάζει είναι ευθύνη όλων μας να την σεβαστούμε.

  Πως ορίζεται η ομοφυλοφιλία; Καταρχήν η λέξη προφανώς και είναι ελληνική και προέρχεται από την σύνθεση τριών λέξεων: “όμοιος”, “φύλο” και “φίλος”. Κυριολεκτικά λοιπόν σημαίνει αυτός που είναι φίλος του ίδιου φύλου.  Η λέξη φίλος δεν νοείται με την έννοια που την χρησιμοποιούμε σήμερα, αλλά με την έννοια του εραστής. Οπότε φτάνουμε και στον τελικό ορισμό της ομοφυλοφιλίας η οποία ορίζεται ως την σεξουαλική έλξη ή συμπεριφορά ενός ατόμου που έχει ως αποδέκτη άτομο του ίδιου φύλου.

  Δύο σημαντικές διευκρινήσεις είναι πως, μιλάμε όχι μόνο για συμπεριφορά, αλλά ακόμη και για σεξουαλική έλξη, αλλά για να χαρακτηριστεί κάποιος ως ομοφυλόφιλος θα πρέπει να έχει συνεχιζόμενες τέτοιου είδους συμπεριφορές ή σκέψεις/ορμές στην περίπτωση της έλξης. Οπότε ο φόβος των περισσοτέρων (ανδρών κυρίως) ότι αν τυχόν τους περάσει από το μυαλό η παραμικρή ομοφυλοφιλική σκέψη/εικόνα, τότε αυτόματα αυτό σημαίνει ότι έχουν αλλάξει σεξουαλική ταυτότητα, προφανώς και δεν στέκει.

  Και επιπλέον παρόλο που μας ενδιαφέρει η ανθρώπινη σεξουαλική δραστηριότητα, ωστόσο είναι χρήσιμο να πούμε πως η ομοφυλοφιλία συναντάται γενικότερα στο ζωικό βασίλειο. Πολλοί μάλιστα πιστεύουν ότι η ομοφυλοφιλία αποτελεί εξελικτικό μηχανισμό του ανθρώπινου είδους (έλεγχος της υπεργεννητικότητας).

  Σήμερα, μετά από πολλές παγκόσμιες προσπάθειες συζήτησης του θέματος και εξοικείωσης των κοινωνιών με την ομοφυλοφιλία, το στίγμα κατά της ομοφυλοφιλίας όσο πάει γίνεται και λιγότερο έντονο και σε μερικές χώρες της Δύσης τείνει να εκλείψει. Κάτι αντίστοιχο συμβαίνει και σε επαγγελματικό επίπεδο μεταξύ των θεραπευτών. Οι περισσότεροι πρακτικοί ψυχικής υγείας δεν θεωρούν σε καμία περίπτωση την ομοφυλοφιλία διαταραχή και τους ομοφυλόφιλους ανώμαλους. Φυσικά αυτό ισχύει κυρίως για τις δυτικού τύπου κοινωνίες, καθώς είναι δύσκολο να υπάρξουν στοιχεία για άλλες χώρες όπου η ομοφυλοφιλία (εκτός από ανωμαλία ή αμαρτία) θεωρείται και ποινικό αδίκημα το οποίο μπορεί να τιμωρηθεί μέχρι και με την θανατική ποινή. Είναι πρακτικά αδύνατο ένας λειτουργός ψυχικής υγείας να υπερασπιστεί ανοιχτά τους ομοφυλόφιλους, από τη στιγμή που η πράξη της ομοφυλοφιλίας ισοδυναμεί με έγκλημα.

  Αυτό που έχει αλλάξει σήμερα στον τρόπο που οι επιστήμονες προσεγγίζουν το θέμα της ομοφυλοφιλίας είναι η μεγάλη γκάμα εργαλείων που έχουμε στην διάθεσή μας για να εξετάσουμε το φαινόμενο από πολλές διαφορετικές σκοπιές τα ψυχικά αίτια, βιολογικά αίτια, κοινωνικά αίτια κτλ. Σε αυτό βοήθησε πολύ το κίνημα των προηγούμενων δεκαετιών το οποίο έδωσε την ευκαιρία στους ομοφυλόφιλους να βγουν προς τα έξω και να πάψουν να κρύβονται και να προσποιούνται, γεγονός που έκανε την πρόσβαση σε αυτές τις ομάδες πολύ ευκολότερη.



Δευτέρα 20 Αυγούστου 2012

Εποχική ή αλλιώς θερινή κατάθλιψη, πότε την βιώνουμε και γιατί;



Το σύνδρομο εποχιακής κατάθλιψης (Seasonal Affective Disorder- SAD) χαρακτηρίζει κυρίως τους χειμερινούς μήνες, λόγω της απουσίας ηλιοφάνειας και των συνεπειών στις εκκρίσεις ορισμένων νευροδιαβιβαστών που βελτιώνουν τη διάθεσή μας. Είναι γνωστό ότι η ηλιοφάνεια είναι ένας από τους βασικούς παράγοντες που αυξάνουν την έκκριση ενδορφινών στον οργανισμών μας, ουσιών που ευθύνονται για την χαρούμενη διάθεση και γνωστών για την παυσίπονη δράση τους. Αυτή η εποχική μελαγχολία έχει λοιπόν βιολογικά αίτια, καθώς μερικοί άνθρωποι φαίνεται να είναι ιδιαίτερα ευαίσθητοι στην απουσία του ηλιακού φωτός το χειμώνα. Ολοένα και πιο συχνή μάλιστα γίνεται η χρήση ειδικών λαμπών που προσομοιώνουν το ηλιακό φως (lightboxes), για την αντιμετώπιση της πεσμένης διάθεσης.
  Ωστόσο, η εποχική θλίψη δεν αφορά μόνο τους χειμερινούς μήνες. Για μερικούς ανθρώπους είναι το καλοκαίρι που προκαλεί δυσάρεστα συναισθήματα. Μάλιστα έρευνες δείχνουν πως και η θερινή κατάθλιψη έχει βιολογικά αίτια.

  Το να νιώθει κανείς δυσφορία το καλοκαίρι συναντά την εξής επιπρόσθετη δυσκολία, υποτίθεται ότι σε όλους αρέσει το καλοκαίρι! Τι συμβαίνει όμως όταν για κάποιον πρόκειται για μια περίοδο που επιφέρει ιδιαίτερα δύσκολα συναισθήματα;

  Ας δούμε πρώτα μερικούς λόγους για τους οποίους κάποιος μπορεί να νιώθει δυσάρεστα το καλοκαίρι, το Σύνδρομο εποχικής θλίψης. Περίπου 10% των πασχόντων από SAD το παθαίνουν αντίστροφα εποχικά, άρα τους θερινούς μήνες. Μάλιστα βρέθηκε ότι σε χώρες που είναι πιο κοντά στον Ισημερινό, όπως στην Ινδία, το θερινό σύνδρομο είναι συχνότερο από το χειμερινό. Δεν είμαστε ακόμα σίγουροι για τους ακριβείς λόγους που οι κλιματικές αλλαγές προκαλούν θλίψη, ίσως η αύξηση της ζέστης και της υγρασίας και η νωθρότητα που προκαλούν να συμβάλλουν.

  Η αναστάτωση του προγράμματος τους θερινούς μήνες είναι ένας ακόμη παράγοντας, η ύπαρξη μιας ρουτίνας βοηθά στην καταπολέμηση των συμπτωμάτων της θλίψης και της κατάθλιψης. Ωστόσο το καλοκαίρι συνήθως έρχονται μεγάλες αλλαγές στις συνήθειές μας και για πολλούς αυτές οι αλλαγές προκαλούν άγχος (τα παιδιά δεν πάνε σχολείο, οι φοιτητές επιστρέφουν στο πατρικό, οι διακοπές φέρνουν αλλαγή περιβάλλοντος, οι φίλοι λείπουν, κτλ) και το άγχος γνωρίζουμε καλά ότι σχετίζεται με την κατάθλιψη.

  Επιπλέον θέματα αυτοεικόνας, καθώς η θερμοκρασία ανεβαίνει και φοράμε λιγότερα ρούχα, αυτό προκαλεί για μερικούς δυσάρεστα συναισθήματα, καθώς σκέφτονται διαρκώς την εικόνα του σώματός τους και ντρέπονται γι’ αυτήν. Πολλοί είναι αυτοί που περιορίζουν το καλοκαίρι τις κοινωνικές επαφές, ιδίως όταν οι συναντήσεις γίνονται σε μέρη όπως μια παραλία, όπου θα εξέθεταν το σώμα τους περισσότερο. Όπως και οι οικονομικές δυσκολίες, τα καλοκαίρια μπορεί να γίνονται πολύ ακριβά, καθώς για ορισμένα επαγγέλματα σηματοδοτούν λιγότερα επαγγελματικά κέρδη. Φυσικά τίθεται και το θέμα των διακοπών, που προϋποθέτει έξοδα.

  Παράλληλα είναι και η ζέστη, πολλοί άνθρωποι είναι ιδιαίτερα επιρρεπείς στην αυξημένη θερμοκρασία και υποφέρουν από ζαλάδες, φωτοευαισθησία, πονοκεφάλους, αδυναμία, προβλήματα αρτηριακής πίεσης, αλλεργίες, κτλ.

  Τέλος, μην ξεχνάμε όμως πως η ίδια η προσδοκία των διακοπών είναι αυτή που μας παρασύρει σε μια ευφορική προσμονή, καλύπτοντας τα πραγματικά μας συναισθήματα και τις όποιες συνθήκες της ζωής μας πιθανώς να ευθύνονται γι’ αυτά. Το να περάσουμε καλά στις διακοπές δεν είναι απλώς προσδοκώμενο, είναι σχεδόν επιβεβλημένο. Πώς είναι δυνατό όμως να ορίζουμε οι ίδιοι τη διάθεση και την ψυχική μας κατάσταση ανάλογα με την περίοδο; Η πίεση που οι ίδιοι ασκούμε στους εαυτούς μας να ανταποκριθούμε στο κλίμα ξεφαντώματος - που αν λείπει αυτό μας φαίνεται ότι δεν κάνουμε διακοπές! - μπορεί να είναι από μόνη της εξοντωτική για την ψυχολογία μας.


Τετάρτη 15 Αυγούστου 2012

Υπάρχει ο ιδανικός σύντροφος ή εμείς δημιουργούμε την ιδανική σχέση;



  Η ιδέα του να βρεις τον ιδανικό σύντροφο και να δημιουργήσεις την ιδανική σχέση όπως εσύ την έχεις φανταστεί, για ορισμένους θεωρείται απλά ένα όνειρο. Ωστόσο, αυτό που θέλουμε όλοι είναι να κάνουμε μία σχέση γεμάτη έρωτα και πάθος παρά δουλειά και καθημερινότητα, σχέσεις που είναι βασισμένες σε γερά θεμέλια αγάπης.

  Πολλοί από μας αφήνουν τα χρόνια να περνάνε, περιμένοντας τον τέλειο σύντροφο που θα αποτελέσει το ιδανικό μας ταίρι. Αποδίδουμε την μοναξιά μας στο γεγονός ότι η τύχη δε μας έφερε τον μεγάλο έρωτα ή εγκλωβιζόμαστε σε μια μονογαμική σχέση δίχως να πάρουμε την απόφαση γάμου.

  Πολλές φορές αποδίδουμε τη δυσφορία, που ενδέχεται να βιώνουμε, στη σχέση μας, διότι είμαστε με τον λάθος άνθρωπο και όχι με τον ιδανικό σύντροφο. Το κατά πόσο πιστεύουμε ότι υπάρχει για εμάς ένα τέλειο ταίρι εξαρτάται από το πως αντιλαμβανόμαστε τις σχέσεις. Η μοναξιά αποδίδεται στην ατυχία ενώ τα τυχόν προβλήματα σε υπάρχουσα σχέση αποδίδονται στο λάθος ταίρι που δεν αποτελεί το απόλυτο συμπλήρωμά μας. 

  Μια εναλλακτική θεώρηση των σχέσεων είναι να παραιτηθούμε από την φαντασίωση του ιδανικού συντρόφου που κάπου υπάρχει και μας περιμένει. Βέβαια κάτι τέτοιο είναι πολύ δύσκολο να γίνει αφού από μικροί μαθαίνουμε στην μητρική αγκαλιά και καθώς μεγαλώνουμε προσπαθούμε να την αντικαταστήσουμε με την συντροφική. Αποτέλεσμα αυτού είναι η απογοήτευση, διότι αν και βρήκαμε τον ιδανικό για μας σύντροφο αργά ή γρήγορα η πραγματικότητα θα μας χτυπήσει την πόρτα αφού ο ιδανικός άλλος είναι ένας διαφορετικός άνθρωπος με διαφορετικά βιώματα και προσδοκίες.

  Έτσι φτάνουμε στο σημείο να λέμε τελικά δεν είσαι αυτός/ή που νόμιζα, σαν να ευθύνεται εκείνος για τις φαντασιώσεις μας.  Μπορεί να εξακολουθούν να υπάρχουν ευτυχισμένες στιγμές αλλά μία σχέση κατά τη διάρκειά της εμπεριέχει την διαφωνία, την απομάκρυνση, τις στιγμές μοναξιάς και την ασυνεννοησία. Οι δύο πλευρές συναισθάνονται ότι ποτέ δεν θα γίνουν ένα σώμα αλλά θα είναι δύο ξεχωριστά άτομα. Η πρόκληση από εδώ και πέρα είναι να διατηρηθεί ένας κοινός κόσμος, αντιλήψεις και προσδοκίες.

  Εάν η σχέση αντέξει αυτό το κρίσιμο σημείο τότε ξεκινά μια καινούρια και ωριμότερη φάση, δυνατότερη στον χρόνο. Και είναι δυνατή γιατί πλέον δεν βασίζεται σε φαντασιακά σχήματα αλλά στην πραγματικότητα του διαφορετικού. Έχει να κάνει με την δυνατότητά μας να εξελισσόμαστε, να δεχόμαστε τον άλλον για αυτό που είναι αλλά και να προσαρμοζόμαστε στην πραγματικότητα, διατηρώντας τη φλόγα στη σχέση μας.

  Τελικά η ιδέα ότι δεν υπάρχει μόνο ένα άτομο που μας ταιριάζει αλλά εν δυνάμει πολλά διαφορετικά έστω κι αν ακούγεται πεζή κρύβει το δικό της ρομαντισμό. Κι αυτό γιατί το πρόσωπο που τελικά επιλέγουμε μπορεί να μην είναι το τέλειο ταίρι αλλά εμείς το επιλέξαμε και πάλι αυτό θα διαλέγαμε με όλα τα λάθη και τις αντιθέσεις.

  Έχουμε εμπιστοσύνη στον εαυτό μας και αν χρειαστεί, θα μπορούσαμε να χτίσουμε μια καλή σχέση και με έναν άλλον άνθρωπο, αλλά εμείς διαλέγουμε και πάλι τον ίδιο. Όχι γιατί είναι ένας πρίγκιπας ή μια πριγκίπισσα, αλλά γιατί είναι κάτι πολύ καλύτερο, ένας αληθινός άνθρωπος με πολλά χαρίσματα και πτυχές συμπεριφορών που ακόμη εξακολουθούμε να ανακαλύπτουμε και φυσικά να αγαπάμε.

Τετάρτη 8 Αυγούστου 2012

Στρατηγικές για την καλύτερη αλληλεπίδραση των εργαζομένων στον εργασιακό χώρο.


  Οι σχέσεις που έχουμε με τους συναδέλφους μας στο χώρο εργασίας, επηρεάζουν τη ψυχολογική μας κατάσταση, την παραγωγικότητα και την ποιότητα της ζωής μας γενικά. Αναμφίβολα η ποιότητα των σχέσεων που επικρατεί μεταξύ των μελών μιας ομάδας που εργάζονται για ένα κοινό σκοπό σε ένα χώρο εργασίας, αποτελεί ένα καθοριστικό παράγοντα για την επιτυχία της ομάδας αυτής.
  Οι αρμονικές σχέσεις και η ορθή επικοινωνία μεταξύ των μελών μιας επαγγελματικής ομάδας για αποτελεσματική συνεργασία στην επίτευξη των στόχων, έχουν πολύ μεγάλη αξία και είναι ένα αναντικατάστατο όπλο στον αγώνα για την επιτυχία.
  Αναπόφευκτα σε ένα ανθρώπινο περιβάλλον, θα πρέπει να αναμένεται να υπάρχουν διαφορετικοί τρόποι προσέγγισης για την επίλυση προβλημάτων.
Οι διαφωνίες, οι ανταγωνιστικές συμπεριφορές και η κακή επικοινωνία, μπορούν να οδηγήσουν σε άσχημες σχέσεις μεταξύ των μελών μιας ομάδας που εργάζονται για ένα κοινό στόχο.
  Παράλληλα διαφορές νοοτροπίας, θέσης, επιπέδου μόρφωσης στις διάφορες ιεραρχικές βαθμίδες, μπορούν να συμβάλουν στην δημιουργία καταστάσεων που οδηγούν σε κακές σχέσεις με αρνητικές επιπτώσεις όσον αφορά την αποτελεσματικότητα.
  Υπάρχουν ορισμένες στρατηγικές προσέγγισης που μπορούν να υιοθετηθούν από τα μέλη μιας ομάδας που εργάζονται μαζί με στόχο να ελαχιστοποιηθούν οι κίνδυνοι μιας δυσλειτουργίας λόγω διαπροσωπικών προβλημάτων.
  Ο σχέσεις με τους άλλους που εργάζονται μαζί σας θα πρέπει πρώτα απ' όλα να χαρακτηρίζονται από σεβασμό, εκτίμηση προς τον άλλο και από επαγγελματισμό. Μάθετε ν' ακούτε προσεκτικά τους άλλους όταν σας μιλούν. Επιτρέποντας στο άλλο άτομο να σας παρουσιάσει το πρόβλημά του χωρίς διακοπή, δείχνετε ότι πρόκειται να το αντιμετωπίσετε με σκέψη και με σεβασμό. Ταυτόχρονα μαθαίνετε τι θέλει και τι χρειάζεται το άλλο άτομο. Το να ακούτε με συγκέντρωση και προσοχή μπορεί να σας επιτρέψει να ανακαλύψετε πράγματα που ήταν κρυμμένα και που δεν γνωρίζατε. Ακούγοντας προσεκτικά και καταλαβαίνοντας τις ανάγκες που υπάρχουν, αυξάνετε τις πιθανότητες για να βρεθεί μια λύση.
  Προσπαθήστε να κατανοήσετε την άποψη των άλλων ατόμων. Για να επέλθει μια αμοιβαία κατανόηση και να φύγουν οι παρεξηγήσεις, είναι καλό να επαναλάβετε με δικά σας λόγια αυτό που σας λέει ο συνομιλητής σας, ρωτώντας τον εάν είναι αυτό πραγματικά που εννοεί. Μαζέψετε πληροφορίες και ρωτήστε εάν χρειάζεστε κάποιες διευκρινήσεις. Οι πληροφορίες που θα μάθετε θα σας βοηθήσουν να υιοθετήσετε ένα υπεύθυνο τρόπο δράσης.  
  Με το να αναγνωρίσετε τις σκέψεις και τα αισθήματα του άλλου δεν σημαίνει ότι αποδέχεστε και τα επιχειρήματα του. Μπορείτε να πείτε ότι καταλαβαίνετε τη θέση του αλλά είναι ένας άλλος τρόπος για να δει κάποιος τα πράγματα. Η αναγνώριση των σκέψεων του άλλου βοηθά στην δημιουργία κλίματος εμπιστοσύνης και συντείνει στην λύση των προβλημάτων.  
  Να προωθείτε την εργασία από κοινού για την επίλυση προβλημάτων. Δείξτε ότι υπάρχει αμοιβαία εμπιστοσύνη και ότι θεωρείτε, ότι ο συνάδελφός καλόπιστα εγείρει κάποια θέματα. Αρχίστε την αντιμετώπιση καταστάσεων από μικρά ζητήματα που είναι ευκολότερο να λυθούν και μετά περάστε σε δυσκολότερα θέματα.
  Μην ανταποδίδετε τις απειλές ή τις προσωπικές επιθέσεις. Εάν νιώθετε φόρτιση και θεωρείτε ότι είναι αναγκαίο, μπορείτε να πείτε ότι είσαστε θυμωμένοι εκείνη τη στιγμή και ότι προτιμάτε να συνεχίσετε αργότερα τη συζήτηση όταν θα σας περάσει ο θυμός. Όταν πράγματι νιώθετε ότι κάνατε λάθος, μπορεί να είναι πολύ αποτελεσματικό και να έχει καταλυτική επίδραση το να παραδεχθείτε το λάθος σας.
  Κάποιος τρίτος που είναι ουδέτερος, θα μπορούσε να σας είναι χρήσιμος για να αντιληφθείτε καλύτερα την κατάσταση. Σκεφτείτε επίσης και για τρόπους παρακολούθησης των αποφάσεων και της λύσης που θα δώσετε στο πρόβλημα.
  Ο χειρισμός και επίλυση μιας αντιπαράθεσης είναι μια διαδικασία σταδιακή. Οι συγκρούσεις και οι αντιπαραθέσεις δεν λύνονται με μια μόνο αλληλεπίδραση. Χρειάζονται επαναπροσεγγίσεις, επανατοποθετήσεις με συζήτηση των θεμάτων σε διάφορα επίπεδα. Μπορεί να υπάρξουν οπισθοδρομήσεις και μετά με σταδιακό τρόπο πρόοδος για την επίτευξη μιας αποδεκτής λύσης από όλα τα μέρη.