Θέμα : Η ενδοοικογενειακή βία ως κοινωνικό φαινόμενο.

  Το θέμα της ενδοοικογενειακής βίας αποτελεί εδώ και δεκαετίες επίκεντρο του διεθνούς ενδιαφέροντος. Για τη συντηρητική ελληνική κοινωνία  το πρόβλημα αυτό παραμένει ταμπού και χαρακτηρίζεται ως «οικογενειακό ζήτημα». Δυστυχώς το πέπλο της σιωπής, εμποδίζει την αντιμετώπιση του προβλήματος και αποτρέπει την ουσιαστική διερεύνηση του.

  Η ενδοοικογενειακή βία συνιστά ένα φαινόμενο διαπολιτισμικό, διαγενεαλογικό, διαχρονικό και δεν γνωρίζει κοινωνικές τάξεις. Στην Ελλάδα, το ποσοστό της βίας μέσα στην οικογένεια ανέρχεται στο 31%. Όμως η πραγματική διάσταση του προβλήματος δεν μπορεί να δοθεί, αφού ένα μεγάλο ποσοστό γυναικών που κακοποιείται φοβάται να το καταγγείλει. Ενδεικτικά περίπου 1 στα 20 περιστατικά καταγγέλλεται στις Αρχές.

  Αυτό που πιθανότατα εξηγεί την ενδοοικογενειακή βία, είναι οι ρόλοι εξουσίας, όπου ο πιο ισχυρός επιβάλλεται στον πιο αδύναμο. Και αυτό μπορεί να επεκταθεί και σε άλλους «αδύναμους» στην οικογένεια -ηλικιωμένους γονείς, στα παιδιά, παιδιά με αναπηρία ή νοητική υστέρηση κ.λπ.- και όχι αποκλειστικά και μόνο τη σύζυγο. Έτσι συχνά παρατηρούμε πως και οι γυναίκες, όταν βρεθούν σε θέση ισχύος και εξουσίας, συμπεριφέρονται κατά ανάλογα βίαιο τρόπο.

  Το κόστος της ενδοοικογενειακής βίας είναι πολύ μεγάλο και για την κοινωνία. Σωματικές και ψυχολογικές βλάβες, θάνατοι, αύξηση της χρήσης υπηρεσιών υγείας, αύξηση των ασφαλιστικών εισφορών και των δημοσίων δαπανών για την υγεία, τραυματισμοί βρεφών ή μικρών παιδιών, αύξηση των κοινωνικά αποκλεισμένων ομάδων (γυναίκες και παιδιά χωρίς στέγη, εισόδημα κ.λ.π.) ψυχολογικές επιπτώσεις στα παιδιά, αύξηση στη ζήτηση νοσοκομειακών, κοινωνικών και σωφρονιστικών υπηρεσιών.

  Η χειρότερη κοινωνική επίπτωση όμως είναι η αναπαραγωγή της βίας μέσω των παιδιών, η οποία υπονομεύει ολόκληρες γενεές. Τα παιδιά που βιώνουν σκηνές ενδοοικογενειακής βίας έχουν περισσότερες πιθανότητες, να γίνουν η επόμενη γενιά θυμάτων ή θυτών και να αναπτύξουν παραβατική συμπεριφορά με συνηθισμένες μορφές τη χρήση ναρκωτικών και αλκοόλ, τη φυγή από το σπίτι και τα πολλαπλά προβλήματα στο σχολείο.

  Οι γονείς οι οποίοι καταφεύγουν στην χρήση σωματικής βίας είναι άτομα «προβληματικά». Η χρησιμοποίηση της βίας, απέναντι στα παιδιά, αποτελεί γι’ αυτούς μία μορφή διεξόδου, από τα όσα τους απασχολούν. Σε καμία όμως περίπτωση το γεγονός αυτό δεν αποτελεί δικαιολογία. Η μηδενική ανοχή, θα πρέπει να κυριαρχεί απέναντι σε κάθε μορφή βίας η οποία απευθύνεται σε παιδιά, ακόμη και όταν αυτή εμφανίζεται με την πρόφαση του σωφρονισμού.

  Δεν υπάρχει ένας συγκεκριμένος παράγοντας που να προκαλεί τη βία ή να καθορίζει πως ένας άνθρωπος στη ζωή του θα ασκήσει βία. Διαμορφώνεται μέσω της αλληλεπίδρασης διαφόρων και ίσως διαφορετικών παραγόντων , γεγονός που επαληθεύει την πολυπλοκότητά του. Οι ορισμοί που έχουν δοθεί για την ενδοοικογενειακή κακοποίηση και τις μορφές της είναι πολυάριθμοι. Οι τραυματικές επιπτώσεις της παιδικής κακοποίησης εμφανίζονται ιδιαίτερα ισχυρές για τα παιδιά, ενώ πολλοί ερευνητές υπογραμμίζουν σημαντικά την μακροχρόνια δράσης τους.

  Με βάση λοιπόν τα παραπάνω συμπεραίνουμε την σπουδαιότητα των μέτρων αρωγής και προστασίας των θυμάτων. Η συμβολή ειδικευμένων επαγγελματιών (ψυχολόγων, γιατρών, εγκληματολόγων, νομικών, κοινωνιολόγων κ.τ.λ.), κρίνεται σημαντική και απαραίτητη για την παροχή θεραπευτικού – προστατευτικού πλαισίου. Καθώς επίσης και η καθιέρωση θεραπείας των υπολοίπων μελών της οικογένειας αλλά και μεταχείρισης του δράστη (ανάλογα με την περίπτωση). Τέλος επιτακτική καθίσταται η δημιουργία στρατηγικών πρόληψης, που θα αποτρέψουν την διαιώνιση του φαινομένου.

Πως ορίζεται η μοναξιά και πως μπορούμε να την αντιμετωπίσουμε;

  Η μοναξιά είναι ένα θλιβερό συναίσθημα απομόνωσης από τους άλλους ανθρώπους, που συνοδεύεται συνήθως από κούραση ψυχική, πικρία ακόμη και απόγνωση. Δεν ταυτίζεται με την συνειδητή επιλογή κάποιου να μείνει μόνος του.

  Όταν κανείς  επιλέγει να περάσει λίγο χρόνο μακριά από τους άλλους για να ηρεμήσει και να σκεφτεί δεν πάσχει από μοναξιά. Όταν είμαι μόνος, μπορεί να ξαναζώ ένα ευχάριστο περιστατικό, να σκέφτομαι μια πρόσφατη συνάντηση, μπορεί να φαντάζομαι ή να αναμένω ένα ταξίδι, μπορεί να εξετάζω ένα θέμα ή ένα πρόβλημα, μπορεί να σκέφτομαι μια ιδέα ή κάτι που σχεδιάζω, μπορεί απλώς να κοιτάζω τη φύση και τα χρώματα. Συχνά το να είμαι μόνος με διευκολύνει στο να παίρνω αποφάσεις, να φτάνω στα δικά μου συμπεράσματα, χωρίς πίεση ή επίδραση από άλλους γράφει ο Clark Moustakas . Όταν όμως δεν είναι αποτέλεσμα επιλογής, αισθάνεται κανείς ένα αόριστο αίσθημα έλλειψης ικανοποίησης, ότι κάτι δεν πάει καλά, ότι υπάρχει ένα  κενό στη ζωή του.

  Επιπλέον, η μοναξιά δεν ταυτίζεται με την κοινωνική απομόνωση και έτσι  μπορεί κάποιος να βιώσει μοναξιά ακόμη και όταν βρίσκεται μέσα στο πλήθος, στην παρέα του ή στην οικογένειά του, αν αισθάνεται ότι οι άλλοι τριγύρω δεν τον ακούνε, δεν τον κατανοούν, ή δεν τον αγαπούν. Υπάρχουν άτομα με ελάχιστους φίλους που όμως δεν νιώθουν μοναξιά και άτομα περιτριγυρισμένα από πολλούς φίλους που νιώθουν ολομόναχα.

  Μάλιστα, ερευνητές διακρίνουν δύο τύπους μοναξιάς. Ο ένας τύπος είναι η κοινωνικού τύπου μοναξιά που είναι αποτέλεσμα έλλειψης κοινωνικών σχέσεων και η συναισθηματικού τύπου που είναι αποτέλεσμα της απουσίας ενός σταθερού και ειλικρινούς δεσμού με ένα άλλο πρόσωπο που προσφέρει αγάπη και ασφάλεια.

  Η μοναξιά σχετίζεται με την καταθλιπτική διάθεση ή συναίσθημα, δηλαδή το συναίσθημα της λύπης, θλίψης ή ακόμα και της απόγνωσης που εκδηλώνεται με δυσφορία, κλάμα και συχνή λεκτική διατύπωση αυτής της δυσφορίας, απουσία ενδιαφέροντος για δραστηριότητες, μειωμένη ικανότητα συγκέντρωσης της προσοχής, μειωμένη ενεργητικότητα, η διαταραχή όρεξης και ύπνου, η αυτό-υποτίμηση και αυτό-μομφή.

  Η διαφορά βρίσκεται στις πηγές των δύο φαινομένων, της μοναξιάς και της κατάθλιψης. Η μοναξιά θεωρείται ως συνέπεια της αποτυχίας του ατόμου ή της έλλειψης ικανοτήτων στον διαπροσωπικό τομέα μόνο. Η κατάθλιψη μπορεί να προέρχεται από αποτυχίες σε διάφορους τομείς, κυρίως από αποτυχίες στην εκτέλεση ενός έργου, από την αδυναμία πραγματοποίησης σκοπών και εκπλήρωσης προσδοκιών, καθώς και από τα διάφορα, αιφνίδια εμφανιζόμενα, τραυματικά γεγονότα για παράδειγμα ο θάνατος ενός σημαντικού προσώπου.

  Όσο περισσότερο είναι κάποιος αποδεκτός από τους συνομηλίκους του, τόσο λιγότερη μοναξιά κοινωνικού τύπου αισθάνεται. Φαίνεται αντίθετα, ότι τα παιδιά που δεν είναι συμπαθή και απορρίπτονται από τους συνομηλίκους τους, κινδυνεύουν περισσότερο να νιώσουν μοναξιά. Όσο περισσότερο μάλιστα απορρίπτεται κάποιος από τους συνομηλίκους του, τόσο μεγαλύτερη μοναξιά νιώθει.

  Η ύπαρξη ενός πολύ καλού φίλου είναι ασπίδα κατά της μοναξιάς. Ο καλός φίλος, στον οποίο κάποιος μπορεί να μιλήσει εμπιστευτικά και να αναζητήσει βοήθεια σε δύσκολες στιγμές, προφυλάσσει από την συναισθηματικού τύπου μοναξιά. Ο καλός φίλος μπορεί να μην είναι από την ίδια τάξη αλλά από κάποια άλλη τάξη στο ίδιο σχολείο, από το φροντιστήριο, από τη γειτονιά ή και μέσα από την οικογένεια (ο αδελφός - αδελφή).

  Επομένως, αισθάνεται κανείς μοναξιά, όταν έχει λιγότερες διαπροσωπικές σχέσεις από όσες θα επιθυμούσε ή όταν αυτές οι σχέσεις δεν είναι τόσο ικανοποιητικές όσο θα ήθελε. Όταν οι σχέσεις είναι υγιείς (υπάρχει ειλικρίνεια, αγάπη, επικοινωνία) δεν αισθανόμαστε τόσο μόνοι.

  Η αυτοεκτίμηση είναι μια προσωπική εκτίμηση της αξίας του ατόμου και αναφέρεται σε συναισθήματα αποδοχής και αυτοσεβασμού. Η αυτοεκτίμηση έχει τις ρίζες της στον κοινωνικό περίγυρο. Η εικόνα που σχηματίζει κάποιος για τον εαυτό του μοιάζει με έναν κοινωνικό καθρέφτη, δεδομένου ότι η εικόνα αυτή συντίθεται από τις εντυπώσεις που νομίζουμε ότι οι άλλοι έχουν για μας. Εννοείται ότι δεν ασκούν όλα τα μέλη του κοινωνικού περίγυρου ίση επιρροή στη ζωή ενός ατόμου. Αντιθέτως οι γνώμες κάποιων ανθρώπων αξιολογούνται από το άτομο ως πιο σημαντικές (της μητέρας, του πατέρα, των αδελφών, των δασκάλων, των φίλων, των συμμαθητών)

Η χαλάρωση, ένα σημαντικό κομμάτι στη ζωή μας.

  Ένα μεγάλο ποσοστό ανθρώπων είναι ή φαίνεται να είναι συνεχώς σε ένταση. Πολλές φορές όμως είναι ανάγκη για την επιβίωση μας να επιλέγουμε την αποφόρτιση ή αλλιώς χαλάρωση για να επανέλθουμε πιο δυνατοί και έτοιμοι να αντιμετωπίσουμε τις καθημερινές προκλήσεις. Όλοι οι έμβιοι οργανισμοί χρειάζονται τη χαλάρωση, την αποφόρτιση για να διατηρήσουν την ισορροπία στη λειτουργία τους. Αν σε μια γάτα αρκεί να τεντώσει τα πόδια της για να ξεπιαστεί, ή σ’ ένα σκύλο να κοιμηθεί μερικές ώρες για να πάρει δυνάμεις, ένας άνθρωπος χρειάζεται, εκτός από το σώμα του, να καταφέρει να αδειάσει το κεφάλι του από τις συνεχείς σκέψεις για να χαλαρώσει πραγματικά και ν’ αναζωογονηθεί.

  Πόσο δύσκολα όμως καταφέρνουμε να το πραγματοποιήσουμε αυτό; Οι συνηθισμένες συνταγές εκτόνωσης, όπως η τηλεόραση, το φαγητό για κάποιους, το μόνο που κάνουν είναι απλώς να μας κάνουν να ξεχαστούμε λίγο. Δεν αδειάζουμε αλλά ξεχνιόμαστε, με άλλα λόγια ότι μας απασχολεί παραμένει ενεργό, αλλά στο πίσω μέρος το μυαλού μας. Σαν να κάνει θόρυβο μια συσκευή μέσα στο σπίτι, κι αντί να την βγάλουμε απ’ την πρίζα, κάνουμε κάτι άλλο για να μην προσέχουμε πια το θόρυβο. Αυτό όμως μας κουράζει, δεν μας ξεκουράζει τελικά.

  Κάντε μια μικρή άσκηση που διαρκεί μόνον μερικά δευτερόλεπτα. Πάρτε μια βαθιά ανάσα και κλείστε μαλακά τα μάτια. Φέρτε στο νου σας μια υπέροχη εικόνα στη φύση, εκεί που θα σας άρεσε να βρεθείτε τώρα. Δείτε την εικόνα με όσες περισσότερες λεπτομέρειες μπορείτε. Μετά προσπαθήστε να μυρίσετε το περιβάλλον, να φέρετε στη μύτη σας τις μυρωδιές. Απολαύστε την αίσθηση για λίγο. Μετά, ανοίξτε σιγά σιγά τα μάτια. Σκεφτείτε πως νιώθετε με μία σκέψη ή με μία φαντασίωση που σας ταξιδεύει.

  Τα θέματα της ζωής, δεν σταματούν, εμείς όμως μπορούμε (και χρειάζεται) να κάνουμε διάλειμμα απ’ αυτά. Πριν από εμάς υπήρχαν θέματα στο κόσμο που απαιτούσαν λύσεις, το ίδιο θα ισχύει και μετά το θάνατο μας. Η ζωή μας η ίδια, συνεχώς θα μας φέρνει αντιμέτωπους με διλήμματα και θέματα να λύσουμε. Κάποια ίσως είναι σοβαρότερα από κάποια άλλα. Όμως, δεν μπορούμε ν’ ασχολούμαστε ακόμα και στον ύπνο μας μ’ αυτά.

  Σκεφτείτε λοιπόν πως λύνοντας όλα τα προβλήματα, δεν παίρνετε καμία ανάσα απ’ αυτά, διότι συνεχώς εμφανίζονται άλλα. Επιπλέον καμία λύση δεν μπορεί να βρεθεί μέσα σ’ ένα υπερφορτισμένο μυαλό. Για να λύσουμε τα θέματα που μας απασχολούν, συνήθως χρειάζεται να κάνουμε το αντίθετο απ’ ότι νομίζουμε, δηλαδή να τα αφήσουμε για λίγο στην άκρη. Αν αυτό φαίνεται εξαιρετικά δύσκολο δοκιμάστε την άσκηση που πρότεινα παραπάνω. Αν δεν καταφέρνετε να συγκεντρωθείτε στην εικόνα, τότε το στρες που έχετε μαζέψει είναι πράγματι πάρα πολύ.

  Είναι σημαντικό να γίνεται αποφόρτιση σε στιγμές μεγάλης έντασης αλλά και κάθε στιγμή μέσα στη μέρα. Αν λοιπόν διαπιστώσατε πως είστε υπερφορτισμένος ή αγχωμένος μην περιμένετε τις διακοπές για να χαλαρώσετε. Το σώμα χρειάζεται άσκηση για να εκτονωθεί. Μπορείτε να δοκιμάσετε κάποιες ήπιες ασκήσεις διατάσεων, για να τεντώσετε το σώμα. Επίσης το κολύμπι και η yogα ή τα σπορ προσφέρουν εκτόνωση. Βάλτε τα στη ρουτίνα της ημέρας σας.

  Θα μπορούσατε να ακολουθήσετε τη βασική τεχνική άμεσης χαλάρωσης.
Κάνετε μερικές διατάσεις και κινήσεις για να χαλαρώσετε το σώμα σας. Για παράδειγμα κινήστε το λαιμό σας, χαλαρώστε τους ώμους, τινάξτε λίγο τα χέρια και τα πόδια σας. Μετά, κλείστε τα μάτια για λίγο και παρακολουθείστε την αναπνοή σας με τον εξής τρόπο: Κάνετε μια βαθιά εισπνοή και προσπαθήστε μεγαλύτερη (μακρύτερη) εκπνοή, μέχρι να αδειάσει τελείως ο αέρας από μέσα σας. Κρατήστε την αναπνοή σας για λίγο.

  Προσπαθήστε να αναπνέετε αθόρυβα, ήρεμα και ρυθμικά. Επαναλάβετε την παραπάνω αναπνοή μερικές φορές μέχρι να αρχίσετε να νοιώθετε πιο χαλαροί(αν έρχονται σκέψεις ή συναισθήματα αφήστε να φύγουν κι εστιαστείτε στην αναπνοή σας). Αν μπορείτε συνεχίστε να αναπνέετε μ’ αυτόν τον ρυθμό για πέντε με δέκα λεπτά. Μετά ανοίξτε σιγά σιγά τα μάτια κι απολαύστε τον κόσμο μ’ άλλο βλέμμα. Πιο καθαρό κι ανάλαφρο. Η τεχνική αυτή είναι κατάλληλη επίσης και για να ηρεμήσετε όταν νοιώθετε ένταση, άγχος, αναστάτωση, θυμό, λύπη, ανησυχία, μπέρδεμα.

  Είναι σημαντικό να βγάλετε τις έννοιες από την πρίζα του εγκεφάλου. Ο εγκέφαλος αποφορτίζεται κατά τα η διάρκεια του ύπνου. Συνήθως με όποιες σκέψεις κοιμηθούμε, αυτές μπορεί να μας ταλαιπωρούν στον ύπνο μας και να είναι απ’ τις πρώτες που θα έρθουν στο νου μας μόλις ξυπνήσουμε. Γι’ αυτό, όταν ξαπλώσετε για ύπνο, κάντε μερικές θετικές σκέψεις. Βρείτε ακόμα και τα μικρότερα πράγματα για τα οποία νοιώθετε ευγνώμονες για τη μέρα που πέρασε. Ή κάντε την τεχνική της αναπνοής και πηγαίνετε βόλτα σ’ ένα τοπίο στη φύση που σας ευχαριστεί πραγματικά(με την σκέψη σας), μέχρι να σας πάρει ο ύπνος.

  Μην ξεχνάτε πως το χαμόγελο βελτιώνει τη διάθεση. Έχει αποδειχτεί ερευνητικά πως οι συσπάσεις των μυών του προσώπου όταν χαμογελάμε στέλνουν μηνύματα στον εγκέφαλο που επηρεάζουν θετικά τη διάθεση μας. Γι’ αυτό χαμογελάτε χαλαρά κι ας μην το νοιώθετε, σε λίγα λεπτά θα νοιώσετε πιο θετική τη διάθεσή σας. Η τέχνη της χαλάρωσης δεν προκύπτει αυτονόητα (καμιά φορά ούτε στις διακοπές), αλλά επιτυγχάνεται σταδιακά. Γι’ αυτό ξεκινήστε με ασκήσεις χαλάρωσης και θετικές σκέψεις από τώρα. Τα αποτελέσματα σε λίγο καιρό θα σας ξεκουράσουν πραγματικά.