Σχέσεις μεταξύ των δύο συντρόφων.

  Η επιβίωση της σύγχρονης οικογένειας στηρίζεται κυρίως στις σχέσεις μεταξύ των δύο συντρόφων. Οι σύντροφοι ζουν μαζί, μοιράζονται τους ίδιους χώρους και όσο είναι μαζί επικοινωνούν είτε λεκτικά είτε μη λεκτικά. Και μόνο η απλή παρουσία τους στον ίδιο χώρο σηματοδοτεί επικοινωνία και αλληλο-επηρεασμό. Η επικοινωνία ανάμεσα στο ζευγάρι είναι ένας από τους βασικότερους παράγοντες που συνδέονται με την καλή σχέση των συντρόφων και τη διατήρηση του γάμου και της οικογένειας. Για να υπάρχει καλή επικοινωνία στο ζευγάρι η σχέση θα πρέπει να χαρακτηρίζεται από αμοιβαία εκτίμηση και σεβασμό. Σε γάμους που θεωρούνται ευτυχισμένοι, το ζευγάρι δηλώνει αμοιβαία αγάπη, και χαρά, δημιουργείται μεγαλύτερη οικειότητα μεταξύ τους και νοιώθουν μεγαλύτερη σεξουαλική ικανοποίηση.

  Όταν τα κύρια συναισθήματα σε ένα ζευγάρι είναι ο θυμός, η πίκρα, η ζήλεια, τότε η σχέση μπορεί να χαρακτηριστεί ως δυσλειτουργική. Πολλές δυσκολίες της οικογένειας έχουν σχέση με την «επικοινωνία» του ζευγαριού. Ορισμένες μορφές συζυγικών διαφωνιών ασκούν βαθύτατη επίδραση στη σωματική και συναισθηματική υγεία των παιδιών τους και την ικανότητά τους να συναναστρέφονται με συνομήλικους τους.

  Μερικές παράμετροι που θεωρούνται σημαντικές για την σχέση του ζευγαριού είναι το σύστημα αξιών τους, η συναισθηματική εγγύτητα και η σεξουαλική ικανοποίηση. Όπως επίσης η ταύτιση στους τρόπους διασκέδασης, το μοίρασμα των οικογενειακών ευθυνών και η αποτελεσματική επίλυση των οικογενειακών προβλημάτων.

  Για να βοηθηθεί το ζευγάρι να δει την επικοινωνία ως μία διαδικασία από την οποία θα υπάρχει αμοιβαίο όφελος και όχι ως ένα αγώνα δύναμης, θα ήταν καλό να εμπλακεί στον ρόλο του ομιλητή και του ακροατή διαδοχικά. Είναι ένας τρόπος για να ασκηθούν και οι δύο στα ποιοτικά χαρακτηριστικά του καλού ομιλητή και του καλού ακροατή. Για να επιτευχθεί κάτι τέτοιο θα πρέπει βέβαια να μη βρίσκονται σε κατάσταση θύμου ή σύγκρουσης.

  Όταν υπάρχει καλή επικοινωνία μπορούν τα ζευγάρια να βρίσκουν ευκολότερα τρόπους επίλυσης των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν είτε μεταξύ τους, είτε σε σχέση με τα παιδιά τους. Για να προχωρήσουν σε αμοιβαία αποδεκτές λύσεις θα πρέπει να αναγνωρίζουν τα προτερήματα ή τα προσόντα ο ένας του άλλου, έτσι ώστε να συνεργάζονται καλύτερα, μοιράζοντας τις ευθύνες τους. Η παραδοχή διαφορών σε γνώση ή σε άλλες δεξιότητες και τα ταλέντα θα οδηγήσει σε μια εποικοδομητική συνεργασία.

  Για να επιτευχθεί καλή επικοινωνία ανάμεσα στο ζευγάρι, θα πρέπει καθένας από τους δύο να έχει καταρχήν μια καλή γνώση και αποδοχή του εαυτού του. (Συμβουλή: αναγνωρίστε τον τρόπο με τον οποίο συνήθως επικοινωνείτε καθώς και τις θετικές και αρνητικές επιπτώσεις του τρόπου αυτού. Προσπαθήστε να βρείτε τρόπους που θα αυξήσουν τις ουσιαστικές συζητήσεις με τους άλλους). Αν κάποιος δεν γνωρίζει και δεν αποδέχεται τον εαυτό του, είναι δύσκολο να προχωρήσει και να αποδεχτεί τον άλλον.

  Σε ένα δεύτερο επίπεδο, θα πρέπει να νοιάζεται για τον σύντροφό του. Η καλή σχέση αναπτύσσεται μέσα από την προσπάθεια κατανόησης και αποδοχής του άλλου. Αυτό σχετίζεται κυρίως με τις δεξιότητες ενεργητικής ακρόασης. Η αυτογνωσία και η καλή γνώση του συντρόφου θα βοηθήσει στη συνέχεια στην καλύτερη διευθέτηση των μεταξύ τους διαφορών.

  Συχνά ακούμε τα ζευγάρια να λένε «εμείς…» εννοώντας ότι μοιράζονται κοινές αντιλήψεις, πεποιθήσεις, συναισθήματα, σκέψεις. Κάτι τέτοιο όμως στην πραγματικότητα δεν μπορεί να υπάρχει και επομένως η ταύτιση αυτή στην ουσία δεν είναι ειλικρινής και μπορεί τουναντίον, να υποδηλώνει μια συναισθηματική απόσταση γιατί ενέχει ένα στοιχείο υποκρισίας. Σημασία στη σχέση του ζευγαριού έχει να διατηρεί ο καθένας την οντότητα του, να διαφοροποιεί τον εαυτό του σε σχέση με τον άλλο και να μην εμπλέκεται σε μια απόλυτη ταύτιση με τον/την σύντροφό του.

Προσωπικά στοιχεία που προάγουν την καλή επικοινωνία.

  Υπάρχουν κάποια στοιχεία του εαυτού μας που μπορούν να βελτιώσουν την επικοινωνία μας με τα πρόσωπα του οικογενειακού μας περιβάλλοντος. Τα στοιχεία αυτά είναι η ενσυναίσθητη κατανόηση, ο σεβασμός, η γνησιότητα, η ζεστασιά, η ευκρίνεια και η αυτο-αποκάλυψη.

  Με τον όρο ενσυναίσθητη κατανόηση εννοούμε την ικανότητα να κατανοούμε τον κόσμο του άλλου έτσι όπως ο ίδιος τον αντιλαμβάνεται, «..σημαίνει να αντιλαμβάνεται κανείς το εσωτερικό πλαίσιο αναφοράς ενός άλλου ανθρώπου με ακρίβεια, με τα συναισθηματικά στοιχεία και νοήματα που ενυπάρχουν σ’ αυτό, σα να ήταν ο άλλος άνθρωπος, χωρίς όμως να ξεχάσει ποτέ τον όρο σαν…». Η ενσυναίσθηση συνεπάγεται κατανόηση του άλλου σε ένα γνωστικό (τι σκέπτεται και τι λέει) αλλά και σε ένα συναισθηματικό επίπεδο (τι αισθάνεται).

  Ο σεβασμός προς τους άλλους σημαίνει ότι τους αποδεχόμαστε ως ξεχωριστά άτομα δίχως να επιβάλλουμε όρους για να τους αποδεχθούμε. Η γνησιότητα, είναι η ικανότητα αφενός μεν να έχουμε επίγνωση των προσωπικών εσωτερικών μας εμπειριών καθώς παρακολουθούμε και προσπαθούμε να κατανοήσουμε τις εμπειρίες του συνομιλητή μας, και αφετέρου να τις εμφανίζουμε με ειλικρίνεια στην διαπροσωπική σχέση όποτε ταιριάζει.

    Η ζεστασιά αναφέρεται στην συναισθηματική χροιά που περιβάλλει την διαπροσωπική επικοινωνία και σχέση και την κάνει πιο ουσιαστική. Δηλώνει την ειλικρινή αποδοχή του άλλου. Η ευκρίνεια αναφέρεται στην ακριβή επισήμανση των συναισθημάτων και των εμπειριών του άλλου εκ μέρους μας. Η ικανότητα αυτή ενισχύεται περισσότερο όταν είμαστε οι ίδιοι σαφείς στις εκφράσεις και τη συμπεριφορά μας. Η ευκρινής αντανάκλαση των σκέψεων, συναισθημάτων και συμπεριφορών του άλλου εκ μέρους μας τον βοηθάει στην καλύτερη κατανόηση του εαυτού του.

    Η αυτο-αποκάλυψη είναι η διαδικασία της αποκάλυψης πτυχών της προσωπικότητας μας τόσο στον ίδιο μας τον εαυτό όσο και σε άλλα άτομα, τα οποία εμπιστευόμαστε. Όταν ένας άνθρωπος έχει εμπιστοσύνη στον συνάνθρωπό του και του αυτο-αποκαλύπτεται, βοηθά με αυτή του τη συμπεριφορά να δημιουργηθεί μια ουσιαστική διαπροσωπική σχέση που θα οδηγήσει σε πιο στενή επικοινωνία. Έτσι μπορεί να είναι μια ειλικρινά προσωπική σχέση μεταξύ δύο ανθρώπων η οποία περιλαμβάνει αποκάλυψη του εαυτού του ενός στον άλλον με πλήρη και αυθόρμητη ειλικρίνεια.

  Πέρα από αυτά τα βασικά γνωρίσματα που πρέπει να χαρακτηρίζουν κάθε άνθρωπο που ενδιαφέρεται για τον συνάνθρωπό του – είτε αυτός είναι παιδί, σύζυγος, γονιός, φίλος, συνάδελφος – υπάρχουν και κάποιες επικοινωνιακές δεξιότητες που μπορούν να συνδράμουν στην ειλικρινή-ουσιαστική διαπροσωπική επικοινωνία και σχέση. Εδώ αναφέρομαι ιδιαίτερα στον τρόπο με τον οποίο θέτουμε ερωτήματα στον συνομιλητή μας, στον τρόπο με τον οποίο τον ενθαρρύνουμε να συνεχίσει να μιλάει, στην αντανάκλαση κάποιων συναισθημάτων του, που διαπιστώνουμε ότι υπάρχουν, και στην ανατροφοδότηση μέσω της παράφρασης, αυτών που μας είπε.

  Η αντανάκλαση συναισθημάτων είναι η δεξιότητα η οποία χρησιμοποιείται προκειμένου να διευκολυνθεί ο συνομιλητής μας στην αναγνώριση, διαλεύκανση και έκφραση των συναισθημάτων του. Ενθαρρύνοντας τον συνομιλητή μας να αναγνωρίσει, να αποδεχθεί και να βιώσει τα συναισθήματά του, τον βοηθάμε να ανακουφιστεί και να αποφορτιστεί. Η αντανάκλαση συναισθήματος συμβαίνει όταν αντιδρούμε στην συναισθηματική πλευρά του μηνύματός του και του παρουσιάζουμε το συναίσθημα που μόλις μετέδωσε.

  Παράφραση είναι μια δεξιότητα την οποία χρησιμοποιούμε προκειμένου να επαναλάβουμε το περιεχόμενο των όσων μας λέει ο συνομιλητής μας για να δείξουμε ότι τον παρακολουθούμε προσεκτικά, ή για να ελέγξουμε μαζί του αν ακούσαμε ορθά τα όσα μας έλεγε, ή πάλι για να αποσαφηνίσουμε την σκέψη του παραφράζοντας τα όσα μας είπε κατά ένα πιο ευκρινή τρόπο. Στην προσπάθεια αυτή δε γίνεται ανατροφοδότηση, απλά επαναλαμβάνεται η ουσία των όσων είπε ο συνομιλητής μας έτσι όπως τα καταλάβαμε.

  Αντίθετα με όλες τις διευκολυντικές δεξιότητες που βοηθούν στο χτίσιμο μιας καλής διαπροσωπικής σχέσης, υπάρχουν και κάποιοι τρόποι αντίδρασης, που δυστυχώς χρησιμοποιούμε πολύ συχνά στην καθημερινή μας επικοινωνία με τα πρόσωπα του άμεσου περιβάλλοντός μας, που αντί να προωθούν, μπλοκάρουν την επικοινωνία μαζί τους. Έτσι λοιπόν, θα ήταν καλό να προσπαθήσουμε να βελτιώσουμε τις δικές μας δεξιότητες αλλά να βοηθήσουμε και τους άλλους να βελτιωθούν μέσω εμάς. Δεν πρέπει να ξεχνάμε πως οι διαπροσωπικές μας σχέσεις είναι από τους σημαντικότερους παράγοντες που επηρεάζουν την ζωή μας, στο οικογενειακό περιβάλλον, στον επαγγελματικό χώρο, στην ποιότητα της ζωής μας ακόμα και στην ψυχική μας υγεία. Γι’ αυτό είναι πολύ σημαντικό να μάθουμε να επικοινωνούμε και να αλληλεπιδρούμε εποικοδομητικά με τους συνανθρώπους μας.

Η σημασία της καλής επικοινωνίας και πως αυτή βοηθάει τις διαπροσωπικές μας σχέσεις.

  Όταν αποκτούμε οικογένεια και γινόμαστε γονείς συχνά ξεχνάμε ότι είμαστε άτομα με ανάγκες, επιθυμίες, αδυναμίες ασυνέπειες, αλλά και δικαιώματα, ξεχνάμε ότι είμαστε άνθρωποι. Επωμιζόμαστε το βαρύ φορτίο των ευθυνών απέναντι στην οικογένειά μας, αναπτύσσουμε συναισθήματα ενοχής και ανεπάρκειας, προσπαθούμε όλο και περισσότερο και έτσι συχνά χάνουμε τον πραγματικό μας εαυτό. Υποφέρουμε, και μαζί με μας κα τα παιδιά μας, γιατί τα παιδιά, μας εκτιμούν πολύ περισσότερο όταν είμαστε ο εαυτός μας, όταν είμαστε άνθρωποι, με τις αδυναμίες και τα ελαττώματά μας. Πώς μπορούμε να είμαστε ο αληθινός εαυτός μας απέναντι στα παιδιά μας; Η απάντηση βρίσκεται στην κατανόηση μερικών βασικών αρχών που χαρακτηρίζουν τις ανθρώπινες σχέσεις.

  Οι διαπροσωπικές σχέσεις αποτελούν το κλειδί για την προσωπική ανάπτυξη και ταυτότητα, την παραγωγικότητα και την επαγγελματική επιτυχία, το νόημα και την ποιότητα της ζωής, τη σωματική και ψυχική υγεία, την επιτυχή αντιμετώπιση αγχογόνων καταστάσεων, την αυτοπραγμάτωση και τον ανθρωπισμό του κάθε ανθρώπου. Μέσα από τις θετικές διαπροσωπικές του σχέσεις ο άνθρωπος, βοηθιέται να ξεπεράσει τις ανασφάλειες και τα άγχη, να γνωρίσει καλύτερα τον εαυτό του, να αλλάξει τη συμπεριφορά του και να εξελιχθεί. Ένα από τα βασικά στοιχεία που κάνουν τον άνθρωπο να ξεχωρίζει και του υπενθυμίζει ότι είναι ζωντανός, είναι η δυνατότητα για χαρά, διασκέδαση, φροντίδα, ζεστασιά και προσωπική εκπλήρωση στις σχέσεις του με τους συνανθρώπους του. Ο άνθρωπος εξαρτάται από τους συνανθρώπους του για την προσωπική του ευτυχία και ολοκλήρωση και για τον λόγο αυτό πρέπει να μάθει να επικοινωνεί και να αλληλεπιδρά εποικοδομητικά μαζί τους.

Οι εποικοδομητικές διαπροσωπικές σχέσεις προϋποθέτουν ορθή επικοινωνία. Τι σημαίνει όμως σωστή, αποτελεσματική επικοινωνία και πώς επιτελείται; Η σωστή, η επιτυχημένη επικοινωνία επιτελείται όταν η διαπροσωπική αλληλεπίδραση ακολουθεί κάποιους κανόνες. Δηλαδή η αλληλεπίδραση στηρίζεται στον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε τη συμπεριφορά και τις πράξεις του άλλου, στην απόφασή μας για το πώς θα αντιδράσουμε και θα δράσουμε σε αυτές και στον τρόπο με τον οποίο θα αντιληφθούμε την αντίδραση του άλλου στις δικές μας ενέργειες. Αυτή η διαδικασία επαναλαμβάνεται σε κάθε είδος διαπροσωπικής αλληλεπίδρασης και παρέχει το πλαίσιο μέσα στο οποίο οι άνθρωποι χτίζουν και διατηρούν σχέσεις.

  Ο βασικός παράγοντας που εμπλέκεται και δυσκολεύει την εποικοδομητική επικοινωνία είναι ο συναισθηματικός. Οι περισσότεροι άνθρωποι είναι τόσο απασχολημένοι με τα δικά τους θέματα που δεν παρακολουθούν το μήνυμα που τους μεταβιβάζει ο άλλος. Επίσης, κάποιοι άνθρωποι ενδιαφέρονται τόσο πολύ να πουν αυτό που έχουν στο μυαλό τους, που δεν παρακολουθούν αυτό που τους λέει ο άλλος. Αντίθετα περιμένουν πότε θα σταματήσει να μιλάει για να πουν αυτό που θέλουν. Άλλοτε πάλι, είναι τόσο σίγουροι ότι γνωρίζουν τι θα πει ο άλλος, ώστε διαστρεβλώνουν το μήνυμά του για να το ταιριάξουν με τις προσδοκίες τους (ένα απλό παράδειγμα είναι όταν ζητάμε από την σύντροφό μας να πάμε μια εκδρομή και μεταφράζουμε ως άρνηση την απάντησή της: «άσε με να σκεφτώ λίγο» επειδή πιστεύουμε ότι δεν θέλει).

  Ο άμεσος στόχος είναι να βοηθηθεί ο συνομιλητής μας να μοιραστεί μαζί μας αυτό που τον, την απασχολεί. Το μοίρασμα αυτό από μόνο του είναι βοηθητικό. Ακόμη και όταν δεν έχουμε τίποτα να αποκριθούμε, το να ακούμε σιωπηλά αλλά ενεργητικά και με ενδιαφέρον, βοηθάει.

  Συχνά πιστεύουμε ότι από τη στιγμή που ένας άνθρωπος μας εμπιστεύεται μια σκέψη, πράξη ή συναίσθημα, θα πρέπει κάτι να κάνουμε, κάπως να αντιδράσουμε. Κάτι τέτοιο όμως δεν είναι απαραίτητο. Βοηθάμε ακούγοντας και προσπαθώντας με όλες τις βοηθητικές δεξιότητες που προαναφέρθηκαν, να ξεκαθαρίσει ο συνομιλητής μας τις σκέψεις, τα συναισθήματα, τα κίνητρα των πράξεων του. Αν επιτύχει σε αυτό, θα οδηγηθεί από μόνος του σε τρόπους βελτίωσης τους.