Φυλετικός και κοινωνικός ρατσισμός τα αίτια και οι συνέπειες.

 Ο όρος κοινωνικός ρατσισμός δημιουργεί σαφώς δυσάρεστους συνειρμούς, αλλά είναι μια φράση που θα μπορούσαμε εύκολα να ακούσουμε σε μια συζήτηση ή ανάλυση. Αντιθέτως, ο όρος θεσμικός ρατσισμός είναι ιδιαίτερα δύσπεπτος για μια κοινωνία που θέλει να λέγεται πολυπολιτισμική και δίκαιη. Όταν μάλιστα αφορά κάτι τόσο θεμελιώδες όπως το σχολείο, είναι σχεδόν αφόρητος.

  Ως ρατσισμό θα ορίζαμε καταρχήν τη διάκριση καθώς και τη μεροληπτική και άδικη αντιμετώπιση που υφίστανται κάποιες φυλές, κοινωνικές ομάδες ή μεμονωμένα άτομα από άλλους που θεωρούν τους ίδιους «ανώτερους», τόσο σε βιολογικό (φυλετικός ρατσισμός) όσο και σε κοινωνικό, πολιτικό, πολιτιστικό (κοινωνικός ρατσισμός) επίπεδο. Η παραδοχή αυτή της ανισότητας βασίζεται και σε ακραίες και αντιεπιστημονικές θεωρίες που προσπαθούν να την στηρίξουν σε βιολογικά και κληρονομημένα χαρακτηριστικά. Και μολονότι οι επιστημονικές αυτές θεωρίες έχουν ανατραπεί σε μεγάλο βαθμό στην εποχή μας, ως πρακτική κι ως στάση ζωής εμφανίζονται με απειλητικές διαστάσεις στην εποχή μας απειλώντας με εντονότερη αναβίωσή τους.

  Ειδικότερα υφίστανται διακρίσεις σε βάρος ανθρώπων με κριτήρια το χρώμα, την εθνικότητα, την κοινωνική τους θέση, το φύλο ή κάποια ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που τους διαφοροποιούν απ’ την πλειοψηφία των πολιτών και ενδεχομένως τους εντάσσουν σε περιθωριακές ομάδες (μειονότητες, άτομα που μειονεκτούν σωματικά ή πνευματικά: γυναίκες, αλλοδαποί, ναρκομανείς, χούλιγκαν, αναρχικοί, ασθενείς με AIDS, ομοφυλόφιλοι κ.λπ.).

  Παλαιότερα συγγραφείς και κοινωνιολόγοι αντί του σύγχρονου όρου χρησιμοποιούσαν, ιδιαίτερα στις αγγλόφωνες χώρες, τον όρο ρασιαλισμός (racialism), που όλοι όμως συμφωνούν ότι πρόκειται για όρο δόγματος φυλετικής υπεροχής. Ο νεότερος όμως όρος (εκ της ιταλικής) επικράτησε μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, περισσότερο για λόγους προπαγάνδας. Συγκεκριμένα η Ρ. Μπένεντικτ (R. Benedict) ορίζει τον ρατσισμό ως: …το δόγμα όπου μία εθνική ομάδα έχει καταδικαστεί από τη Φύση σε κληρονομική κατωτερότητα ενώ μια άλλη σε κληρονομική ανωτερότητα.

 Θα μπορούσαμε να πούμε πως αιτίες του ρατσισμού είναι η ελλιπής παιδεία η μόρφωση, η μη αποδοχή της διαφορετικότητας, η πνευματική ένδεια. Παράλληλα τα πολιτικά συμφέροντα, o αποπροσανατολισμός της κοινής γνώμης, o έλεγχος των μαζών. Όπως και η μεταβίβαση ευθυνών κατά την πανάρχαια ιστορία του «αποδιοπομπαίου τράγου», τα οικονομικά συμφέροντα, οι περίοδοι οικονομικής κρίσης, και τα μεγάλα ποσοστά ανέργων. Τέλος μπορούμε να πούμε ο καταναλωτισμός, τα ανταγωνιστικά πρότυπα στην κοινωνία, η εκτίμηση ανθρώπων βάσει του «έχειν» κι όχι του «είναι», η άγνοια των συνθηκών ζωής, των πεποιθήσεων και δοξασιών άλλων φυλών και άλλα πολλά.

  Σημαντικό ωστόσο είναι να αναφερθούν οι συνέπειες του ρατσισμού. Όπου παρατηρείτε καταρράκωση της ανθρώπινης προσωπικότητας, καταπάτηση ανθρωπίνων δικαιωμάτων όπως της ισότητας: κοινωνικής και οικονομικής, της δικαιοσύνης και της ηθικής. Παράλληλα παρατηρούνται κοινωνικοί αποκλεισμοί, περιθωριοποιήσεις ατόμων ή ομάδων, δημιουργία γκέτο, και κοινωνικές συγκρούσεις. Όπως και βία, αναρχία, εγκληματικότητα, διάλυση κοινωνικής συνοχής, υπονόμευση δημοκρατίας, φανατισμός. Και τέλος διαιώνιση εθνικισμού, πόλεμος, ιμπεριαλιστικές τάσεις, αισθήματα ανασφάλειας, καχυποψίας, και φόβου στις διαπροσωπικές σχέσεις.

  Θα πρέπει λοιπόν να συνειδητοποιήσουμε το πρόβλημα και να κατανοήσουμε τις αιτίες του. Η ανθρωπιστική καλλιέργεια η μόρφωση, η παιδεία, η αγωγή από την οικογένεια, η απόκτηση κοινωνικής συνείδησης είναι από τις κατάλληλες μεθόδους αντιμετώπισης του προβλήματος αυτού. Όπως επίσης η αλλαγή νοοτροπίας από το ατομικό συμφέρον στο συλλογικό. Η κοινωνική δικαιοσύνη και ισότητα, η καλή ενημέρωση και η σωστή αντιμετώπιση από τα Μ.Μ.Ε. .

  Ολοκληρώνοντας, αυτό που κυρίως οφείλουν να προσέξουν οι νέοι είναι να μη γίνουν φορείς των σχετικών προκαταλήψεων παλιότερων γενεών. Αντιλήψεις παγιωμένες που περνούν από γενιά σε γενιά με ποικίλους τρόπους και που θεωρούν μια φυλή ανώτερη από άλλη («τον αράπη κι αν τον πλένεις…»), θεωρίες που τονίζουν το χάσμα μεταξύ κοινωνικών τάξεων, οικονομικές διαφοροποιήσεις κι άλλες παρόμοιες διχαστικές απόψεις καλό είναι να μείνουν μια για πάντα στο παρελθόν. Οι νέοι θα μπορούσαν να πιστέψουν στην αξία του Ανθρώπου, να βιώσουν την ισότητα και να κάνουν το ρατσισμό μια απλή δυσάρεστη ανάμνηση του παρελθόντος.