Πως λειτουργούν οι μηχανισμοί άμυνας σε έναν καπνιστή.

 Είναι σημαντικό να αντιλαμβανόμαστε το κάπνισμα, ως ακριβώς αυτό που είναι, δηλαδή μια εξάρτηση από μια ουσία. Όπως συμβαίνει με το αλκοόλ και με ναρκωτικές ουσίες, έτσι και ο καπνιστής ουσιαστικά δεν είναι παρά ένας χρήστης νικοτίνης. Καταλαβαίνουμε λοιπόν ότι πρέπει να τον αντιμετωπίσουμε όπως και τους υπόλοιπους εξαρτημένους από ουσίες.Να εντοπίσουμε τις άμυνες, την αντίσταση, το βαθμό της εξάρτησης, ξεκινώντας βέβαια από το γιατί ξεκινήσαμε και γιατί συνεχίζουμε να καπνίζουμε.

 Σημαντικό είναι να αποδεχτούμε ότι κάθε καπνιστής είναι εντελώς διαφορετικός από τον διπλανό του, και ότι δεν υπάρχει μια συνταγή που να πιάνει για όλους, ωστόσο, ένας είναι ο κοινός παρονομαστής η θέληση.
Γιατί λοιπόν ξεκινάμε το κάπνισμα; Οι πιο συχνοί λόγοι είναι για να ανήκουμε σε μια ομάδα, να γίνουμε αποδεκτοί ή ακόμα και γιατί μας πιέζουν οι συνομήλικοι (ιδίως σε μικρότερες ηλικίες).

Επιπλέον τα παιδιά καπνιστών είναι πολύ πιο πιθανό να γίνουν και αυτά καπνιστές, όπως και η έκφραση επαναστατικότητας και αντιδραστικότητας στην εφηβεία οδηγεί στο κάπνισμα. Σε μια ηλικία δηλαδή,που αποδεδειγμένα χαρακτηρίζεται από την αίσθηση του άτρωτου, ο έφηβος αψηφά πολλούς κινδύνους γιατί δεν μπορεί ακόμα πλήρως να κατανοήσει τον κίνδυνο που διατρέχει. Παράλληλα, η αναζήτηση ανακούφισης ή παρηγοριάς σε μια δύσκολη στιγμή, όπως σε έναν χωρισμό από κάποιο αγαπημένο πρόσωπο και τέλος ενδόμυχα συναισθήματα αυτοκαταστροφής ή εκδικητικότητας θα μπορούσαν να οδηγήσουν κάποιον στο κάπνισμα.

  Ποιοι είναι όμως οι μηχανισμοί άμυνας που επιστρατεύει ο εξαρτημένος από μια ουσία;Οι μηχανισμοί άμυνας είναι χαρακτηριστικά της ανθρώπινης σκέψης που λειτουργούν είτε συνειδητά είτε υποσυνείδητα, για να προστατεύσουν τον εαυτό μας από την επίγνωση δύσκολων ή επίπονων συναισθημάτων, γεγονότων και πληροφοριών. Ορισμένοι από τους μηχανισμούς άμυνας που εντοπίζουμε στις εξαρτήσεις είναι η άρνηση, η παρανοειδής προβολή (σοβαρή βλάβη της αίσθησης της πραγματικότητας), η αποφυγή, η απομόνωση συναισθήματος, η εκλογίκευση και η διανοητικοποίηση.

 Στην άρνηση και φυσικά στην παρανοειδή προβολή φυσικά καταλαβαίνουμε ότι είναι πολύ δύσκολη η επίδραση της λογικής,των αντικειμενικών πληροφοριών ή των απόψεων των άλλων. Κανείς δεν μπορεί να πείσει κάποιον, όσο βρίσκεται σε άρνηση. Όταν αναφερόμαστε στην άρνηση, δεν πρόκειται για ψεύδος, ανειλικρίνεια ή άλλες μορφές συνειδητής και επιτηδευμένης τέτοιας ενέργειας. Η άρνηση έχει τις ρίζες της σε μια παρερμηνεία της πραγματικότητας που το άτομο πιστεύει ακράδαντα και επίμονα και δεν επηρεάζεται από κανέναν, χαρακτηρίζοντας τις απόψεις των άλλων ως ψευδείς έως και κακεντρεχείς.

  Συχνά ο εξαρτημένος χρειάζεται πιο δραστικά μέτρα από το να αρνείται το πρόβλημα της εξάρτησής του και καταφεύγει σε άλλους μηχανισμούς άμυνας, όπως είναι η εκλογίκευση, η διανοητικοποίηση, ή η αποφυγή. Οι εκλογικεύσεις πολλές φορές είναι πολύ ευρηματικές σκέψεις-θεωρίες που προσφέρουν στον εξαρτημένο ακόμα μεγαλύτερη συγκάλυψη του προβλήματος.Δικαιολογίες, εξηγήσεις, παράπονα, προσπαθούν να καλύψουν το θέμα ή να παρακάμψουν την προσοχή σε άλλο εκτός θέματος ζήτημα.

  Η εκλογίκευση είναι ένας μηχανισμός άμυνας, μια εσφαλμένη πεποίθηση που δε βασίζεται σε πραγματικά γεγονότα αλλά ταυτόχρονα μοιάζει πιστευτή σε αυτόν που την εκφράζει. Μερικές από τις πιο γνωστές εκλογικεύσεις που χρησιμοποιούν οι καπνιστές όταν προσπαθούν να κόψουν το κάπνισμα, θα μπορούσαν να ήταν « Θα κάνω μόνο ένα», ή «Σήμερα είναι μια δύσκολη μέρα», ή «θα κάνω ένα τσιγάρο», ή «Ο Τάδε κάπνιζε και ήταν γερός μέχρι τα 90 του» όπως και «Τόσα που εισπνέουμε με τη ρύπανση του αέρα, αυτό σε πείραξε», ή «Το τσιγάρο είναι παρέα».

 Για να γίνουν όμως πιο κατανοητά τα παραπάνω παραθέτω κάποια παραδείγματα τα οποία θα ήταν βοηθητικά για να καταλάβουμε τους μηχανισμούς άμυνας, τις σκέψεις και τις συμπεριφορές που εκδηλώνει ένας καπνιστής.

 Η Άρνηση: το πρόβλημα δεν έχει γίνει συνειδητό από το άτομο- πχ. δεν είμαι εξαρτημένος, μπορώ και να μην καπνίσω.

 Το Ψεύδος: διαστρεβλώνουμε την πραγματικότητα,παραλείποντας σημαντικές λεπτομέρειες- π.χ. δεν είχα ποτέ ιδιαίτερα προβλήματα στην αναπνοή και την αντοχή εξαιτίας του τσιγάρου

 Ο Εκνευρισμός: χάνουμε την ψυχραιμία μας όταν γίνεται αναφορά στο πρόβλημα- π.χ. πάλι θα μου κάνεις κήρυγμα για το τσιγάρο;Φτάνει πια!

Κατηγορώντας άλλους:επίθεση στο άτομο που επισημαίνει το πρόβλημα- π.χ. λες κι εσύ δεν έχεις τα δικά σου προβλήματα, χάσε πρώτα κάνα κιλό και μετά κάνε μου κήρυγμα.

 Οι Απειλές: χρησιμοποιώντας απειλές για να κάνουμε τον άλλον να αλλάξει θέμα ή να σταματήσει να επιμένει- π.χ. καπνιστή με γνώρισες, αν δε σου αρέσω, εκεί είναι η πόρτα.

 Η Προβολή: προσπαθούμε να αποδώσουμε το πρόβλημα και σε άλλους για να εξαλείψουμε την προσοχή από πάνω μας- π.χ. νομίζω ότι ο τάδε μόλις ξεκίνησε το κάπνισμα, εκεί να δεις πρόβλημα.

 Η Απόδοση ευθυνών σε άλλους: όταν καθιστούμε άλλους υπεύθυνους για την εξάρτησή μας- π.χ. φταίει ο αγχώδης τρόπος ζωής μου.

 Το Χιούμορ: μετατρέπουμε το πρόβλημα σε αστείο για να το κάνουμε να φαίνεται λιγότερο σοβαρό- π.χ. έλα μωρέ τώρα,καπνίζω για να με βρίσκεις εύκολα στο σκοτάδι!

 Η Εκλογίκευση-Διανοητικοποίηση: χρήση λογικής (ψευδούς λογικής) για να πείσουμε τον εαυτό μας και τους άλλους ότι δεν υπάρχει πρόβλημα- π.χ. αφού μπορώ να ανέβω σκάλες, αφού δεν υπάρχει ιστορικό καρκίνου στην οικογένεια, αφού μπορώ να το ελέγξω, αφού το κράτος κερδίζει χρήματα από τους φόρους.

 Η Απόσυρση: επιλέγουμε να μη συμμετέχουμε καθόλου σε σχετική συζήτηση και σωπαίνουμε ή αποχωρούμε.

 Η Ελαχιστοποίηση: συμφωνούμε ότι υπάρχει πρόβλημα,αλλά το παρουσιάζουμε μικρότερο από ότι είναι- π.χ. εντάξει θα το κόψω, αλλά δεν καπνίζω και ιδιαίτερα πολύ, ο Τάδε καπνίζει πολύ περισσότερο.

 Η Αλαζονία: παρουσιάζουμε τον εαυτό μας υπό έλεγχο-π.χ. μπορώ να το κόψω οποιαδήποτε στιγμή, θα το κάνω όταν εγώ θέλω.

 Η Επιθετικότητα, φωνές: ανεβάζουμε τους τόνους και δημιουργούμε ένταση, για να επιβληθούμε ή για να τρομάξουμε τον άλλον- π.χ.(δυνατή φωνή) σταμάτα πια με το τσιγάρο!!

 Οι άμυνες και οι αντιστάσεις είναι τόσο ισχυρές, που ωθούν συχνά τον καπνιστή σε συμπεριφορές που όχι απλώς δημιουργούν αντιπαραθέσεις, αλλά και συχνά θολώνουν τελείως την ευγένεια, την λογική και την ευθυκρισία, έτσι βλέπουμε γονείς να κάνουν τα παιδιά τους παθητικούς καπνιστές, εγκύους να καπνίζουν, κτλ.

 Παράλληλα με τις μεθόδους της σωματικής αποτοξίνωσης, το άτομο και οι κοντινοί του πρέπει να αντιμετωπίσουν και όλες αυτές τις πεποιθήσεις που έχει δημιουργήσει ο νους του εξαρτημένου για να προσπαθεί να δαμάζει τη φωνή της λογικής, που γνωρίζει καλά ότι πρόκειται για μια συνήθεια βλαβερή στον ίδιο και στους άλλους, με ολέθρια συχνά αποτελέσματα.Συνήθως αυτός που είναι έτοιμος από μόνος του να το κόψει έχει αρχίσει να χαλαρώνει όλες αυτές τις αντιστάσεις και παλεύει πλέον με τη σωματική εξάρτηση και σίγουρα και με μια ψυχολογική αδυναμία (νομίζει ότι δε θα μπορέσει αλλιώς να καταπολεμήσει μια στιγμή άγχους).